Wyobraź sobie, że oglądasz piękny obraz namalowany nie przez człowieka, ale przez sztuczną inteligencję. Albo czytasz opowiadanie, które wcale nie wyszło spod pióra pisarza, tylko zostało wygenerowane przez algorytm. Jeszcze kilka lat temu brzmiało to nieprawdopodobnie – dziś to rzeczywistość. Rozwój AI sprawił, że komputery potrafią już tworzyć teksty, obrazy i muzykę, które nieraz ciężko odróżnić od dzieł człowieka. Pojawia się więc pytanie: czy AI zastąpi artystów i pisarzy? W tym artykule przyjrzymy się temu zagadnieniu – od przykładów twórczości AI, przez dyskusję czy wygenerowane przez algorytm dzieła można nazwać sztuką, aż po sposoby, w jakie ludzie kreatywni mogą współpracować z AI zamiast z nią konkurować.

Gdy AI staje się pisarzem, malarzem i kompozytorem

Choć sztuczna inteligencja kojarzy się głównie z analizą danych czy automatyką, coraz częściej wchodzi na obszary zarezerwowane dotąd dla kreatywności człowieka. 

Oto kilka przykładów, jak AI radzi sobie w roli twórcy:

• Literatura generowana przez AI: Już w 2016 roku w Japonii mini-powieść współtworzona przez program AI przeszła pierwszy etap konkursu literackiego. Obecnie modele językowe (jak ChatGPT) potrafią pisać opowiadania, artykuły, a nawet całe książki. Oczywiście zwykle człowiek musi je później zredagować, ale sam fakt, że algorytm jest w stanie wygenerować spójną fabułę czy wiersz – robi wrażenie. Wielu autorów zaczyna traktować AI jako "współautora" do burzy mózgów czy pisania pierwszego szkicu tekstu.

• Sztuka i obrazy tworzone przez AI: Programy generujące obrazy (np. DALL-E, Midjourney) pozwalają z opisu tekstowego stworzyć efektowne grafiki. Sztuczna inteligencja potrafi naśladować style znanych malarzy albo tworzyć zupełnie surrealistyczne dzieła. W 2018 roku obraz wygenerowany przez algorytm został sprzedany na aukcji Christie's za 432 tys. dolarów. Był to portret stworzony przez sieć neuronową na podstawie tysięcy obrazów z historii malarstwa. Ta głośna aukcja pokazała, że świat sztuki poważnie traktuje prace AI – skoro znalazł się kolekcjoner gotów zapłacić fortunę za "obraz namalowany" przez komputer.

• Muzyka komponowana przez AI: Również w muzyce AI stawia pierwsze kroki jako twórca. Istnieją algorytmy, które komponują proste utwory – na przykład muzykę tła do gier czy filmów – na bazie ogromnej bazy istniejących kompozycji. Co więcej, sztuczna inteligencja pomogła dokończyć niedokończoną 10. Symfonię Beethovena, której premierowe wykonanie odbyło się w 2021 roku w Bonn. To niezwykłe osiągnięcie: AI przeanalizowała wszystkie dzieła Beethovena i na tej podstawie wygenerowała propozycję, jak mógł brzmieć brakujący fragment symfonii mistrza. Choć nad projektem czuwali też muzykolodzy i kompozytorzy, sam fakt udziału algorytmu w tak złożonym zadaniu pokazuje, jak potężnym narzędziem stała się sztuczna inteligencja w świecie muzyki.

Czy dzieła AI to jeszcze sztuka?

Skoro AI potrafi tworzyć obrazy, muzykę czy teksty, pojawia się kluczowe pytanie: czy wytwory AI można nazwać sztuką i kreatywną twórczością, czy to tylko sprytna imitacja? Zdania są podzielone. Wielu tradycyjnych artystów i krytyków twierdzi, że prawdziwa sztuka wymaga ludzkiej wrażliwości, emocji i doświadczenia. Argumentują oni, że algorytm nie ma "duszy" ani osobistych przeżyć, więc jego prace to jedynie odtwórcze mieszanie istniejących wzorców. Przykładowo, model generujący obraz uczy się na tysiącach dzieł namalowanych przez ludzi – czy wygenerowany w ten sposób obraz to coś oryginalnego, czy raczej kolaż tego, co już widział? Podobnie powieść napisana przez AI może być poprawna stylistycznie, ale czy będzie w stanie poruszyć czytelnika tak jak książka przeżyta i napisana przez człowieka?

Z drugiej strony, są głosy, że sztuka to efekt końcowy, który odbiorca ocenia subiektywnie. Jeśli obraz wygenerowany przez AI wywołuje w nas emocje lub zachwyt, to czy ma znaczenie, kto (lub co) go stworzył? Historia sztuki zna przecież przypadki artystów, którzy korzystali z nowych technologii i byli krytykowani przez tradycjonalistów – a z czasem ich podejście stawało się nowym nurtem. Podobnie dzieła AI mogą zostać uznane za nową formę sztuki. Co więcej, w większości przypadków człowiek i tak uczestniczy w procesie: to człowiek tworzy algorytm, dobiera dane treningowe, często wybiera najlepsze wyniki lub poprawia ostateczne szczegóły. W pewnym sensie AI jest więc narzędziem w rękach artysty, tylko dużo bardziej zaawansowanym niż pędzel czy program do edycji grafiki.

Współpraca człowieka z AI zamiast konkurencji

Zamiast zastanawiać się, czy AI całkowicie wyprze ludzkich twórców, coraz więcej osób dochodzi do wniosku, że przyszłość należy do współpracy człowieka z AI. Podobnie jak fotografowie nie stracili racji bytu przez wynalezienie Photoshopa – zamiast tego zaczęli z niego korzystać – tak samo pisarze, artyści czy muzycy mogą wykorzystać AI jako wsparcie, a nie zagrożenie.

Jak to może wyglądać w praktyce? Oto kilka możliwości współpracy z AI w procesie twórczym:

• Inspiracja i szkice: AI potrafi generować mnóstwo pomysłów na zawołanie. Pisarz może poprosić model językowy o podpowiedzi co do fabuły lub stylu, malarz może wygenerować kilkanaście wariacji kompozycji na zadany temat, a muzyk – poprosić algorytm o propozycje melodii. Te wygenerowane szkice mogą służyć jako punkt wyjścia do dalszej pracy człowieka. Zamiast zaczynać od zera, twórca ma już bazę pomysłów, które może przerobić po swojemu.

• Przyspieszenie pracy: Pewne żmudne lub powtarzalne zadania kreatywne można powierzyć AI. Na przykład grafik może użyć narzędzia AI do pokolorowania szkicu lub wygenerowania tła, zamiast robić to ręcznie. Autor powieści SF może skorzystać z AI, by wygenerować opis świata czy technologii, a następnie dostosować go do swojej wizji. Osobom kreatywnym AI pozwala zaoszczędzić czas na technicznych detalach, dzięki czemu mogą skupić się na tych aspektach projektu, które faktycznie wymagają ludzkiej finezji.

• Nowe formy wyrazu: Współpraca z AI może zaowocować powstaniem hybrydowej sztuki, łączącej to, co najlepsze z obu światów. Artyści zaczynają eksperymentować: np. malarz trenuje algorytm na swoich obrazach, a potem wspólnie tworzą dzieło – algorytm generuje formy, a artysta je wykańcza. Tego typu tandem człowiek-maszyna może prowadzić do zupełnie nowych stylów i gatunków w sztuce. Jak trafnie zauważył przedstawiciel domu aukcyjnego Christie's, artyści będą pracować ramię w ramię z algorytmami, tworząc sztukę hybrydową. Zamiast więc obawiać się konkurencji, warto poznać narzędzia AI i nauczyć się z nich korzystać na swoją korzyść.

Przy okazji, jeśli chcesz nauczyć się praktycznie, jak wykorzystać AI do automatyzacji swojej pracy (np. poprzez własnych agentów AI w narzędziu n8n), to zapraszam Cię na mój kurs online Szkoła Agentów AI. Kurs ten stworzyłem z myślą o osobach nietechnicznych – pokazuję krok po kroku, jak budować i wykorzystywać agentów AI do usprawniania codziennych zadań. Zapisy trwają tylko do najbliższego piątku, a z kodem zniżkowym blogexpert możesz dołączyć w najniższej cenie.

Podsumowanie

Czy AI zastąpi artystów i pisarzy? Najprawdopodobniej nie w pełni – przynajmniej nie tych, którzy będą otwarci na zmiany. Sztuczna inteligencja już teraz potrafi tworzyć imponujące rzeczy, ale wciąż brakuje jej człowieczeństwa: emocji, świadomości kontekstu, głębi przeżyć. Człowiek w roli artysty wnosi do swoich dzieł intencje, interpretacje i unikalną perspektywę, której algorytm (jeszcze) nie posiada. Jednak AI nie musi być wrogiem. Może stać się potężnym narzędziem w rękach twórców – takim, które zwiększy ich możliwości i pozwoli realizować śmielsze wizje. Zamiast więc obawiać się, że "komputer zabierze nam pędzel czy pióro", lepiej nauczyć się, jak trzymać ten pędzel wspólnie. Bo przyszłość kreatywności to człowiek wspierany przez sztuczną inteligencję, a nie człowiek zastąpiony przez nią.

Ostatecznie to my decydujemy, jak wykorzystać nowe technologie. AI może generować sztukę, ale to od ludzi zależy, czy będzie to tylko ciekawostka, czy początek nowej ery sztuki, w której granice kreatywności przesuną się dalej niż kiedykolwiek wcześniej.